Over vrede

Shanti, shanti, shantih

Shanti is het Sanskriet voor Vrede. In zowel het hindoeïsme als boeddhisme worden recitaties en beoefeningen vaak afgesloten met de oer-mantra Om, gevolgd door driemaal shanti, waarvan de laatste aan het eind wordt geaspireerd. Dit wordt officieel getranscribeerd als Ōm, śānti, śānti, śāntiḥ. Deze drievoud affirmeert vrede van lichaam, geest en ziel en ondersteunt ons om een duurzamere innerlijke vrede te realiseren, zeker als dit in devotie wordt geuit. Elke spirituele stroming richt zich hierop, want in werkelijke vrede bestaat geen dualiteit. Hoe meer mensen innerlijke vrede realiseren, hoe eerder er maatschappelijke vrede zal kunnen ontstaan. Onze innerlijke vredesweg plaveit namelijk de vredesweg buiten.

In het Sanskriet hebben woorden vaak een uitgebreide en gelaagde betekenis. Shanti (शान्ति) betekent dus meer dan alleen het vrede dat wij kennen en meer dan de afwezigheid van conflict. Shanti is afgeleid van de wortel ‘sham’ (शम्), de kern waaruit meerdere woorden ontstaan over rust, harmonie en vrede. Sham heeft vele betekenissen, en lijkt een beetje op het Engelse ‘release’. Sham aangevuld met achtervoegsel ‘ti’ vormt het vrouwelijke woord shanti, met vele gelaagdheden. Hieraan kan ook een visarga zijn toegevoegd die de uitspraak aan het eind aspireert. Dit wil zeggen dat je na de klinker ‘i’ eindigt met een korte uitademende ‘h’. Dit kan symbolisch worden opgevat als uitademing van spanning, waardoor ruimte ontstaat voor vrede en sereniteit. In transcriptie wordt dit als een ‘ḥ’ geschreven en in het Sanskriet met een dubbele punt (शान्ति:). In de transcriptie wordt met een streepje boven de klinker aangegeven als de uitspraak ervan iets langer moet duren, zoals hier bij Ōm en śānti, en het accent op de ‘s’ maakt het tot ‘sh’.

Shanti affirmeert positieve rust en vrede op alle niveaus van het bestaan:
Op fysiek niveau omvat shanti gezondheid, welzijn en harmonie met de materiële wereld, dus ook met ons eigen lichaam. Op emo-mentaal niveau betreft het een innerlijk kalmeren, waardoor onze geest verstilt en stress oplost. Op spiritueel niveau overstijgt het ons als individu en realiseert het een ervaren van verbondenheid met ‘wat is’.
Sociaal impliceert shanti vrede in relaties. Het vermogen tot vreedzaam samenleven, in begrip en mededogen, ook als het tegenzit. Verder impliceert shanti vanzelfsprekend eenheid met de natuur, in een vredevol respect voor elk element daarin.
Als laatste staat shanti voor goddelijke vrede: een vrede die voortkomt uit zelfrealisatie en versmelting door, met en in het goddelijke. Het betekent het overstijgen van elke dualiteit en het ervaren van de diepste eenheid van het bestaan: dan ervaren we eenheid achter elke verscheidenheid en bestendigheid binnen elke verandering.

Kortom, het steeds opnieuw herhalen van de mantra ‘Om, shanti, shanti, shantih’ bekrachtigt onze intense wens voor vrede op al deze niveaus, van het aards-fysieke tot het hoogst spirituele. Het is echter niet genoeg om het hierbij te laten. Naast de intense wens om ‘te vrede’ te zijn, is het belangrijk om alles in onszelf wat vrede in de weg staat liefdevol achter te laten. Het is ons helaas aangeleerd om ons te identificeren met vele dingen en denkmechanismen die een natuurlijke vrede blokkeren, zonder dat we dit merken. Eigenlijk is het ons zelfs afgeleerd om stil en wakker-bewust te blijven vanuit ons oorspronkelijke zuivere kind-zijn. Aannames, neigingen en conditioneringen die we door verkeerde voorbeelden of pijnlijke ervaringen hebben opgedaan (en die ons oppositie doen ervaren), kunnen we overstijgen door oefening, door bewuste inspanning in ontspanning, in toegewijde overgave. Hiervoor bestaan oefeningen voor hoofd, hart en en lichaam die deze met elkaar in verbinding brengen, die dagelijks kunnen worden gepraktiseerd en die we kunnen afsluiten met Om, shanti, shanti, shantih. Er is dus nog veel innerlijk werk aan de winkel, want als we zien wat mensen elkaar in onbewustheid en in onvrede aandoen op deze wereld…

In Indiase muziek kan de bas-tabla (de bayan) deze Shanti-triniteit weergeven door aan het eind van een stuk driemaal een bastoon te slaan. De magnifieke tabla-speelster van het orkest dat Amma (Mata Amritananda Mayi) gedurende haar tournees begeleidde, beëindigde hiermee steevast elke bhajan. In Indiase klassieke muziek hebben meerdere ritmische patronen namelijk een spirituele betekenis. De drie bayan-slagen symboliseren als afsluiting dus harmonie, vrede en stilte (zowel voor uitvoerder als luisteraar), zoals de woorden shanti, shanti, shantih dit doen aan het einde van handelingen en recitaties. Ze bevestigen de heilige drie-eenheid in alles.

Ōm, śānti, śānti, śāntiḥ

© Michiel Koperdraat