Over Consideratie

Innerlijke aanpassingen

Consideratie komt van het Latijnse woord consideratio en betekent overweging of beraad, maar ook aanpassing, inschikkelijkheid of toegevendheid. Het is dus een innerlijke houding die we in situaties ondervinden. Er zijn echter wel twee soorten consideratie en het verschil ertussen is enorm. Er is een bewuste en een onbewuste vorm.
Hier eerst maar eens de vaak voorkomende onbewuste vorm van consideratie en die noemen we interne consideratie.

Interne consideratie

We kennen het allemaal: we komen iemand tegen, raken in gesprek en dan zegt die persoon iets dat ons niet aanstaat of waar we het niet mee eens zijn. Die persoon kan daarbij bijvoorbeeld een verongelijkte of arrogante houding hebben, maar het hoeft niet. Het kan ook zijn dat we iemands houding niet begrijpen. Daar reageren we dan als eerste op met dat er een negatief gevoel in ons opkomt. Vervolgens gaan we erop in met met verdedigende woorden, of met een uitleg over hoe die persoon het bij het verkeerde eind heeft. Er ontstaat oppositie. We gaan in discussie. We voelen ons hierdoor steeds minder op ons gemak, of raken geïrriteerd als we tegenstand ondervinden, of we worden zelfs boos. Wij raken uit innerlijke rust en mogelijk (ook) verongelijkt. We hebben ons innerlijk aangepast aan iets wat even daarvoor nog helemaal niet speelde. Die omslag kan in no time plaatsvinden. Als we daarna onze weg vervolgen, voelen we ons niet langer zoals we ons voor het gesprek voelden. Het is gedaan met onze rust en in gedachten herhalen we het gesprek keer op keer. We komen bijvoorbeeld dan pas op pakkende argumenten waar we eerder (door onrust) niet opkwamen. Het resultaat is dat we in een innerlijke wereld vertoeven waar we helemaal niet op zaten te wachten en dat we het huidige nu-moment volledig kwijt zijn. Wij hebben onze innerlijke rust en stilte simpelweg laten afpakken en zo raakten we onszelf weg in een veronderstelling dat we juist ‘bij onszelf blijven’. Veel uitwisselingen tussen mensen, bijvoorbeeld op sociale media, tonen deze interne consideratie. Ze lopen vaak uit op een soort discussiërend ‘armpje-drukken’.

Actie reactie

Hoe kon dit gebeuren? Wel, we pasten ons dus innerlijk aan – intern dus – aan de houding of de woorden van iemand anders, of aan zoals we die interpreteerden, en komen in een ervaren van schrik, onzekerheid, wrevel of zelfs verzet. Of we namen de verongelijktheid van een ander over, of we konden het niet hebben wat de ander heeft gezegd en gingen met zelfrechtvaardiging en protest tegen deze persoon in; of we gingen tegen een situatie die ons niet aanstaat in. Door interne consideratie raken we onsZelf kwijt. Het is een onbewust mentaal mechanisme dat we onszelf toestaan te laten gebeuren doordat we de situatie niet bewúst ervaren – niet in zelfherinnering dus. We staan onszelf toe ons innerlijke anker kwijt te raken. Het komt door een vorm van identificatie: identificatie met wat op dat moment op ons af komt. We haken aan. De houding of de woorden van een ander roepen het bij ons op en we gaan er voluit in mee, doordat we op dat moment geen zicht hebben op het feit dat we onszelf dan kwijt raken. Identificatie schakelt namelijk onze innerlijke wijsheid uit. Interne consideratie is de mentale voedingsbodem voor projecties.

Pretentie en verbeelding

Een ander voorbeeld van interne consideratie is dat we ons vergelijken met een ander. We voelen ons bijvoorbeeld goed over onze eigen situatie totdat iemand anders, waarmee we een of andere identificatie of relatie hebben, ons toont dat die persoon het ‘beter’ lijkt te hebben geregeld, meer heeft dan wij, snuggerder lijkt te zijn, of op welke manier dan ook ons de loef afsteekt in onze ogen. De op identificatie gebaseerde ‘waarde’ die we dachten te hebben, lijkt te worden ontkracht. We voelen ons minder of kleiner worden en willen dit onbewust compenseren om ons goed te blijven voelen. We willen namelijk in onze innerlijke comfortzone blijven. Ook discussies zijn een aanjager van dit mechanisme. Liever woordenstrijd voeren dan aanvaarden dat ook iemand anders wel eens een punt zou kunnen hebben.

We gaan ons vervolgens innerlijk aanpassen door ons beter voor te doen, in de hoop door een ander hoger te worden aangeslagen. In de hoop ons innerlijk anker weer terug te vinden, wat op deze manier echt niet zal lukken omdat het pogingen zijn van ego-ikjes. Verbeelding of pretentie is hiervan de aanjager. De populaire en uiterst grappige Engelse serie Keeping Up Appearances is compleet gebouwd op de interne consideratie van met name de vrouwelijke hoofdpersoon. Kortom: we passen ons aan een veronderstelde innerlijke beleving of oordeel van iemand anders aan, waardoor we ver van onszelf verwijderd raken. Zoals deze leuke serie laat zien, kom je dan makkelijk in moeilijkheden.

Externe consideratie

Dit is andere koek. Ook hier considereren we, maar dan bewust. We passen ons aan vanuit begrip voor een ander en voor de situatie waarin we ons bevinden. Maar ook deze vorm kent verschillende graden van bewustheid waarin het plaatsvindt. Beleefdheid en etiquette zijn bijvoorbeeld merendeels gebaseerd op conditioneringen en worden in die zin niet vaak erg bewust uitgeoefend. Maar meer bewust gaat extern considereren ons helpen bij onszelf te blijven. Het helpt ons innerlijk duurzamer te worden. Het heeft een tegengestelde werking en een totaal ander gevolg dan interne consideratie. Onze consideratie is dan gericht op het totale wel en wee in een situatie, inclusief onszelf, maar niet in de eerste plaats op onszelf. We hebben en houden onze omgeving bewust (wakker dus) onder observatie en merken veel meer op; zo ook de noden van anderen, al lijken die maar klein en onbetekenend. We merken op dat iemands negatieve houding of gedrag ergens op gebaseerd is, op een of andere behoefte of op een persoonlijk trauma dat we niet kennen. Als we dit niet gelijk als ‘oppositie’ ervaren, maar als een mogelijkheid die ander te gaan begrijpen, blijven we innerlijk verankerd en verdwijnt onze drang om automatisch intern te gaan considereren, waar we anders geheid in terecht zouden komen. En dan zouden we onszelf weer kwijt zijn…

Een goed voorbeeld is de rij voor de kassa in de supermarkt. Interne consideratie zal ons aansporen de gunstigste plek te veroveren door anderen te negeren, en als iemand ons de pas afsnijdt kunnen we hierdoor zelfs opgefokt raken, en dus nog verder van onszelf af.
Externe consideratie laat ons doen wat het beste is in die situatie. Dat kan zijn dat we iemand voor laten gaan of iemand ergens mee helpen. We gaan dan uit van een verbondenheid met anderen. We ervaren eenheid. We hebben onze innerlijke ogen wijd open.
Een ander voorbeeld is dat we iemand niet negeren, afwijzen of tegenspreken als iemand intern considereert en we nog niet weten wat er erachter zit bij de persoon die tegen ons ingaat. We zien meer en meer als een ‘spel’ toe op wat er gebeurt. Zien we interne consideratie bij de ander, dan komen we zelf, vanuit ons voornemen, onmiddellijk in externe consideratie, zodat onze eigen neiging om intern te considereren afneemt. Dit ‘bij onszelf blijven’ kan alleen maar een gunstig effect hebben op de situatie, hoe deze verder ook zal verlopen. Soms is het niet mogelijk de interne consideratie van de ander te neutraliseren, maar toch zal de spanning dan niet verder oplopen, omdat (bijvoorbeeld) de projectie van diens innerlijke onvrede geen vat meer op ons heeft. Dit allemaal niet vanuit een misplaatst onkwetsbaarheidsgevoel, maar vanuit de wens naar eenheid en de wens om onszelf niet te verliezen. Het is oefengebied.

Volgen

Hierbij is het van belang op onze innerlijk houding te blijven letten. Het goede heertje spelen ligt namelijk op de loer. Dit is een ego-ikje dat graag met de credits van onze externe consideratie op de loop gaat omdat het zich hiermee identificeert. We moeten er goed bij stilstaan dat we de consideratie met een ander voornamelijk voor onszélf uitoefenen, omdat externe consideratie interne consideratie uitsluit, of op zijn minst dit onder waarneming plaatst, zodat we er niet in zullen meegaan. Het verdrijft onbewustheid door bewust licht (innerlijk licht) op situaties te laten vallen, en door dan het enige te doen wat op dat moment juist is. Er is dan geen twijfel meer over onze houding of handeling. Twijfel komt etymologisch voort uit het begrip Twee (voortgekomen uit het Sanskriet: dvaita) en staat dus voor innerlijke verdeeldheid.

Willen we een zo permanent mogelijk extern considerator worden, en wel zonder hierin aan onszelf voorbij te gaan, dan zullen we in zelfherinnering een hoop moeten opgeven en leren te vólgen. Dit is het beantwoorden aan situaties i.p.v. daarin van alles te willen of af te dwingen.

© Michiel Koperdraat