Johan Cruijffs visie

Interview met Johan Cruijff

.

Dag meneer Cruijff, hoe gaat het met u?

Nou eh… in principe uitstekend natuurlijk. Het is hier heerlijk rustig.

Oh ja? In ieder geval bedankt dat ik u mag interviewen, want ik zou het graag met u over voetbal en over het leven willen hebben. Ik zie namelijk overeenkomsten.

Da’s prima, ik heb hier op dit moment toch niet veel te doen en hou wel van een boom opzetten.
En zeg maar Johan hoor, en je tegen u. 

Oké, bedankt! Ik woonde trouwens in mijn jeugd ook in de Meer, een paar straten verderop, maar heb je nooit ontmoet. We scheelden net iets teveel jaren en straten, denk ik.

Dat zou kennen inderdaad. Ik had het in mijn jonge voetbaljaren vreselijk druk, dus de kans was in principe toch al klein. Ik werd toen min of meer geleefd. Alleen op het veld ging ik helemaal mijn eigen gang.

Ja, veel mensen begrepen jou niet helemaal. Of helemaal niet, beter gezegd, en dan zeggen ze dat je weer aan het orakelen was. Ze konden er geen touw aan vastknopen. Terwijl ik jou eigenlijk zag als een soort voetbalfilosoof. Mijns inziens strekt jouw visie zich tot ver buiten het veld uit. 

Tja… volgens mij ben ik altijd heel duidelijk. Soms weet ik ’t zelf niet meer wat ik allemaal heb gezegd, maar ik weet zeker dat het logisch was. Ik ga dus vaak dwars door alle opvattingen heen en dan kennen ze me niet meer volgen. Dan hebben ze kritiek in plaats van dat ze me proberen te begrijpen. Dan zei ik, als ik had gewild dat je het zou snappen, had ik het wel beter uitgelegd… tja!

Ja, die uitdrukking ken ik van jou!
Zeg Johan, we hebben in voetbal te maken met één bal, twee elftallen, en twee doelen op een speelveld. Dat is niet toevallig zo, lijkt me.

Nee, da’s logisch, want alle teamsporten hebben wedstrijden met twee teams. Altijd op een gemeenschappelijk veld. Nooit drie of meer teams. Kijk, Mens-erger-je-niet ken je met z’n drieën of vieren tegen elkaar spelen, Monopóly ook. Maar in de teamsport ken dat niet. Dus eh, dan weet je het, nooit drie teams op het veld.

Volgens mij komt dat omdat alles in onze wereld, ons universum, duaal is. Alles is bepaald door tegenstellingen. Wit-zwart, mooi-lelijk, goed-fout, warm-koud, man-vrouw, oorlog-vrede, enzovoort.

Klopt. De wereld draait eigenlijk dankzij tegengestelde krachten. Alles komt er door in beweging. En bij voetbal ken je dat heel duidelijk zien: al hebben beide clubs hetzelfde doel voor ogen, ze hebben toch ook allebei het ándere doel voor ogen. Of eigenlijk twee doelen: een doel om in te scoren en het eigen doel om te verdedigen. Twee doelen dus, twee helften op het veld, twee trainers. Twee van alles is overduidelijk competitie binnen sport. Heb je gelijk in.

Dat zien we toch ook in ons ‘levensspel’ terug, waardoor onze wereld merendeels met elkaar in competitie is? Ikzelf zie het voetbalspel eigenlijk als metafoor voor het leven. Ben je het met me eens dat voetbal een metafoor voor het leven zou kunnen zijn?

Zeker, lijkt me logisch, dus eh, we kunnen er effe dieper op ingaan, om te kijken hoe dat zit, hè, kijken hoever we komen.

Nou graag! Want er is duidelijk één bijzonder aspect in voetbal waardoor het spel überhaupt mogelijk wordt: de bal! Er is maar één bal en ik denk dat er in ons levensspel ook zo’n enkel aspect bestaat, zonder welke er geen spel mogelijk is. Een non-duaal aspect.

Ook logisch, de bal is het meest essentieel van voetbal. Zo zie je dat één zo’n ding het hele spelletje mogelijk maakt. Gooi een tweede bal op het veld en het spel is dood. Dan werkt er dus helemaal niks meer. Dan valt dus alles weg waarop dit spel voor bedoeld is. Volkomen doelloos geworden dus.

Ja, het lijkt op een ‘derde punt’, dat is een filosofisch aspect dat tegenstanders toch met elkaar verbindt.

In principe is er zónder bal geen spel mogelijk. Je ken niet spelen zonder die bal, hè, wie voor beide partijen dus een soort van ‘heilig’ is. Er is maar één bal, daar moet je wat mee, en waar het dus in wezen om gaat is dus wat dóe je met die bal? Ik heb wel eens gezegd dat voetballen een simpel spel is en dat het moeilijkste wat er is simpel voetballen is. Ja, lijkt me dus logisch dat je het in het leven ook een beetje simpel houdt. Zo min mogelijk fouten maken, want je ken stellen dat wie de minste fouten maakt, die wint. Simpelheid wint het van allerlei gecompliceerd gedoe. Je moet de basisprincipes van het spel kennen, dat is in het leven net zo. 

Maar eh… in het leven lijkt er toch voor verbinding meer nodig te zijn dan die metaforische bal.  

Nou, hetgeen ons werkelijk verbindt is dus niet die bal, maar het voetballen zelf natuurlijk. We houden allemaal evenveel van voetbal, daarover hebben we geen gedoe. Voetbal zélf is wat jij hier het ‘derde punt’ noemt, wat twee verbindt tot één, dus niet die bal. Die bal… kijk, daarom strijden we. Dat is je middel om te spelen en daarop moet je dus al je aandacht richten om je doel te bereiken. Wat dat aangaat moet je dus áltijd op de bal spelen en nooit op de man. En net als in voetbal moet je het leven leren ‘lezen’ hè, zodat je je ken aanpassen als het nodig is, met de juiste mentaliteit en goeie basistechniek. Nou, op die drie aspecten beoordeelde ik ook al die jonge gassies met talent in de Meer. Maar het voetbal zelf is dus uiteraard de verbinding tussen de clubs, en ook met het stadion. Zo zou ook het leven alle mensen kunnen verbinden, hè, want wie houdt er nou niet van het leven?

Ja inderdaad…Gaat het er dan in voetbal, en dus in het leven, niet ook om gewoon lekker te spelen in plaats van alleen maar te willen winnen?

Het gaat om spélen inderdaad. Het leven is in principe net als voetbal hè, een spel en iedereen is uitgenodigd om er iets leuks van te maken. Maar hier ligt het wat genuanceerder dan bij voetbal. Ofschoon, het gaat er zeker om, hè, om net als bij voetbal, attractiéf te spelen in je leven. Mooi integer en intelligent spelen zonder schwalbes of zo. Je wil een wedstrijd zo aantrekkelijk mogelijk maken voor je publiek en voor iedereen. Da’s normaal. Als twee clubs er van kiet af aan een spannend voetbalfeest van maken, met fair play op het hoogste niveau, dan is iedereen na afloop blij en tevreden. Kijk, het kan een gouwe of een ijzere worden, want je ken winnen of verliezen. Dat benadrukt het belang van dat je ken omgaan met onzekerheid. Van dat je de juiste beslissingen ken nemen, maar ook van tegen je verlies kennen. Dat is in het leven dus net zo. Maar na een écht mooie wedstrijd hebben dus zelfs degene wie verliezen geen rot gevoel, want ook hun haalden dus het beste uit zichzelf. Dan praat je dus over schoonheid en uitmuntendheid. Eigenlijk verliest er dan niemand, hè? Zodra er niet fair gespeeld wordt, negatief dus, verdwijnen die dingen. Kijk, ook in je leven verdwijnt als eerste het plezier en de motivatie als er niet fair gespeelt wordt en de boel wordt belazerd.
(Johan wreef hier even over zijn neus en mond, een bekend trekje van hem)

Ja… zijn er nog meer non-duale aspecten binnen het voetbal?

Non-duaal…? Oh, wacht effe… ik snap het. Je bedoelt wat voor iedereen geldt. Ja, zeker, je speelt met spelregels wie gelden voor beide teams. Dan heb je het over de bal alleen met je voeten spelen. Dat je mag koppen, maar je handen thuis moet houden. Nou, verder is er is één scheidsrechter – oké, hij heb twee hulpies – wie deze regels in de gaten houdt en wie beslist wie gelijk heb bij overtredingen. Je krijgt dan een vrije trap of die ander krijgt misschien wel een kaart. We moeten ons allemaal aan regels houden, al moet je daar slim mee omgaan natuurlijk. Je ken regels slim naar je hand zetten.

Oké. Voetbal speelt zich af op een gelimiteerd speelveld, met vaste afmetingen, lijnen en markeringen. Hebben we in ons leven ook niet zo’n veld waarop onzichtbare lijnen zijn uitgezet? Waarop we moeten spelen met mogelijkheden, en talenten, maar ook met begrenzingen?

Ja da’s logisch. In een gunstig geval heb je talent en doorzettingsvermogen en hopelijk een capabel team om je heen wie dezelfde doelen nastreeft en waarin hun jou dus aanvullen. Hè, het draait om flexibiliteit en je vermogen om van positie te kennen wisselen. Je moet je niet beperken tot één positie, maar in staat zijn om op verschillende posities te spelen, waardoor je dus je medespelers en je club als geheel dus sterker maakt. Net als voetbal is het leven dus een spel van inzicht, niet van kracht. Je moet beslissingen nemen op basis van dat je begrijpt hoe het spelletje werkt. Dus anticiperen op je tegenstander, maar ook op je eigen spelers. Eigenlijk draait het alles altijd om teamwork en samenspel, laat ik het zo maar noemen. Succes hangt daarvan af. Verder moet je risico’s durven nemen. Je moet dus durven falen om te kunnen slagen. En je moet dus inventief en innovatief zijn, en steeds naar nieuwe manieren zoeken om je doel te bereiken. Out of the box dus. Ik geloof sterk in de kracht van de geest en wat dat aangaat moet je mentaal dus weerbaar worden. Je moet geloven in jezelf, hè, ook in moeilijke situaties. Dat is het enigste waar het op aankomt. En respect hebben voor je tegenstanders, op het veld én buiten het veld. 

Het heeft natuurlijk ook alles met toewijding te maken, toch? 

Tuurlijk. Kijk, moet je luisteren, ik heb een diepe passie en liefde voor voetbal. Mijn passie was de drijvende kracht achter al mijn succes en ik moedigde mijn spelers altijd aan om met hartstocht te spelen en ervan te genieten. En je moet dus vertrouwen op je eigen kunnen. Zelfvertrouwen dus en geloof in je eigen kunnen, ook als het moeilijk wordt of als je geblesseerd raakt. Het leven is dus eigenlijk een leven lang leren, waarin voortdurende verbetering cruciaal is voor succes, zowel persoonlijk als professioneel, snap je? Om een voorbeeld te noemen: fouten zie ik niet als mislukkingen, maar als kansen om je te verbeteren. Je moet er dus lessen uit trekken, ook weer óp als búiten het veld. Focus op het proces en niet op het eindresultaat. Op een gegeven moment komt succes vanzelf als je doelen stelt, dus hard werkt en er helemaal voor gaat.

Nou, dat zijn best duidelijke richtlijnen!
En voetbal heeft ook duidelijke spelregels. Heeft het leven die ook? 

Ja, je ken stellen dat ook het leven veel spelregels heb. Maatschappelijke spelregels dus, maar ook morele. Velen kennen die niet, hè, of ze begrijpen ze niet, waardoor ze dus worden overtreden. Je ken het met buitenspel vergelijken. Die regel is er in principe niet voor niks. Het is echt niet oké om als spits vlak voor de neus van een keeper op een bal uit de achterste lijn te wachten, om zo makkelijk te kennen scoren. Dus wat dat aangaat zou het zonder zo’n regel niks worden natuurlijk. Deze buitenspelregel wordt nu in het leven overigens door allerlei lieden heel vaak overtreden, omdat hun denken dat ze buiten de wet mogen opereren.

Maar we hebben toch ook maatschappelijke scheidsrechters, die in geval van dat soort overtredingen beslissen: rechters.

Rechters ja, ofschoon er inmiddels rechters bijzitten waar je van denkt… nou ja… breek me de bek niet open. Ik heb het zelf vaak genoeg met scheidsrechters aan de stok gehad. Die lopen dus soms als blindemannetjes rond. Maar goed, op een gegeven moment beslissen natuurwetten dus wat er met je gebeurt als je ze overtreedt. Zo ken je bijvoorbeeld te fanatiek trainen en jezelf blesseren, hè? Of verbranden in de zon, of doodgaan als je met je auto dronken de weg opgaat. Zo ken je dus tijdens voetbal heel dom ‘rood’ krijgen bij idiote overtredingen. En dan ben je dus weg. Of je ken een hersenschudding krijgen als je te wild kopt. Je ken aan dat soort spelregels niet ontkomen in je leven. Makkelijk zat. Je moet je hersens gebruiken.

Zou er in het leven ook een Universéle Scheidsrechter aan te wijzen zijn?

Nou, wat denk je zelf? Ken jij je een wedstrijd voorstellen zonder een scheidsrechter? Oké, in het leven is er vaak geen duidelijke scheidsrechter aan te wijzen, maar op een gegeven moment worden je overtredingen kennelijk toch gezien door een soort eh, hogere instantie… en dan word je er dus óf gelijk mee geconfronteerd, óf je krijgt een kaart, waarvan je de gevolgen pas later merkt. Dan praat je dus over karma. Ja, zo noemen ze dat hier in het hiernamaals.

Aha, dus karma zou je kunnen vergelijken met een vorm van een rechterlijke procedure? Zoals bij voetbal een disciplinaire douw achteraf of zo, door een tuchtcommissie?

Zo ken je dat zien inderdaad! Al moet je dit niet te simpel zien natuurlijk. De opgave van het menselijk kennen is begrijpen dat ie niet begrijpen kan. Begrijp je? De waarheid is dus nooit precies zoals je denkt dat ie zou zijn. Ik ben geen type wie achter moeilijk te begrijpen dingen aanloopt, al heb ik wel er vaak verstand van.

Nou, leerzaam allemaal. Heel erg bedankt, Johan.
Ik blijf fan van jou, al ben je in ’transitie’ gegaan.

In transitie…? Nou, zeg maar gewoon zo dood als een pier hoor. Het is natuurlijk leuk om te horen, maar zorg jij er nou maar voor dat je je éigen fan wordt, hè, dus door heel goed en slim je eigen spel te spelen in het leven. Het leven moet toch een feestje zijn, nietwaar? Nou, ik zei als trainer na de wedstrijd vaak tegen de jongens: als je het niet beter kon, heb je het uitstekend gedaan!
Ik zie trouwens dat je mij al hebt geciteerd op jouw website… over dat men niet van je ken winnen, maar dat je wel van ze ken verliezen…

Ja, ik schreef een stukje over integriteit. Over wat integer zijn eigenlijk inhoudt. En hiervoor gaf jij me dus ook de benodigde inspiratie!

Mooi! Blij dat ik je kon helpen.
Mazzel, en groetjes daar beneden!

© Michiel Koperdraat