De steen als metafoor
De legendarische Steen der Wijzen zou onedele metalen in edelmetalen kunnen veranderen, zoals lood in goud. Er is een eeuwigheid naar gezocht, maar het was onmogelijk om met behulp van alchemie zo’n atomaire verandering te bewerkstelligen. Metaal van lage waarde kon niet worden geüpgraded naar een hogere. Al het zoeken naar die fysieke ‘steen’ bleek zinloos. Hebzucht loonde niet. De Steen der Wijzen, Lapis Philosophorum, betekent letterlijk vertaald Steen van hen die Wijsheid Liefhebben. Dus waar staat die Steen dan werkelijk voor?
Zoals meer oude begrippen (bijv. ook de heilige graal) staat de Steen der Wijzen voor een esoterische of innerlijke aangelegenheid. Het betrof een metafoor, een gelijkenis waarvan de betekenis verloren is geraakt, waardoor men de illusie kreeg dat een onmiddellijke innerlijke transformatie van lood naar goud mogelijk zou zijn. Het verklaart eenzelfde gretigheid vanuit onbegrip als die van de alchemisten met hun metaal-experimenten. Maar wat behelst die Steen der Wijzen dan wel?
Er is duidelijk een methode mee bedoeld om van een lagere geestelijke staat te transformeren naar een hogere. Een transitie van innerlijke onzuiverheid naar zuiverheid, van mechanisch leven naar bewust leven, van wakende slaap naar volledig ontwaakt zijn: Zelfrealisatie dus.
Lood is zwaar, goud is zwaarder
Spiritueel lood heeft een ‘zwaar soortelijke gewicht’ van donkere wolken, onwetendheid, lijden en beperkingen:
emo-mentale onzuiverheid.
Spiritueel goud heeft een ‘zwaarder soortelijk gewicht’ van Bewustzijn, Kennis, Geluk en onbeperkte mogelijkheden:
emo-mentale zuiverheid.
Onze Ware innerlijke staat van geest ‘weegt zwaarder’ dan onze gebruikelijke staat van geest. Dit is volkomen begrijpelijk als we de allegorie van de steen der wijzen begrijpen.
Maar wat behelst die steen de wijzen dan, in ware betekenis?
Duidelijk is dat het wel een methode zal moeten zijn, die mogelijk maakt dat we van een lagere geestelijke staat transformeren naar een hogere geestelijke staat. Je zou kunnen zeggen dat we vanuit een onnatuurlijke beperkende staat van geest transformeren naar een natuurlijke onbeperkte staat van geest. De Steen der Wijzen zou dus een transformatiemethode betreffen die ons doet evolueren tot onze optimaal haalbare menselijke staat, waarin we optimaal gebruik kunnen maken van al onze menselijke capaciteiten op emotioneel, mentaal en fysiek gebied. Een gouden staat van geest en niet langer een loden. Dit wordt in de Bijbel de transitie van aarde naar hemel genoemd. En ‘steen’ staat in dat zelfde geschrift voor ‘theorie’ of ‘methode’, als gelijkenis / metafoor. De beroemdste ethische geboden werden dan ook in ‘tafelen van steen’ gehouwen: theorie dat door elk mens dient te worden waargemaakt.
Deze omzetting van onze gewone wereldlijke staat naar een meer verlichte spirituele staat kan niet stante pede plaatsvinden, hoe graag we dat ook willen. Ons ego wil dat namelijk graag! Er zijn zelfs ‘leermeesters’ die ons die illusie willen verkopen, dus trap daar niet in. Elk mens zal een geestelijk ‘alchemistisch’ transformatieproces moeten doorgaan, zoals die van rups naar vlinder, oftewel van lood naar goud. Hiervoor is inspanning-in-ontspanning nodig en veel doorzettingsvermogen, vanuit geloof en overtuiging dat het voor ieder normaal mens mogelijk is een Waar Mens te worden. Door zelf-real-isatie, zelf-waar-making en het liefdevol afleggen van innerlijke blokkades, psychische neigingen en conditioneringen. Met hoofd én hart waarin zich wijsheid ontwikkelt vanuit liefde voor wijsheid.
Zelfrealisatie is een bestemming, geen verdienste. Elk idee van verdienste blokkeert transformatie. Ons ego echter, die cluster van al onze identificaties, is uit op verdienste en denkt genoeg te hebben aan het slechts oppervlakkig snappen van zo’n transformatietheorie en hiermee dan ‘klaar’ te zijn, vanuit verbeelding en zonder die échte liefde voor wijsheid die voor transformatie essentieel is: lood dat zich hult in goudverf. Voor innerlijke bevrijding is dus een steeds weer een bewuste inspanning (in ontspanning) noodzakelijk, want het zich identificerende ego zal jou er steeds weer toe aanzetten om te denken dat het snappen van de transformatietheorie voldoende zou zijn om jezelf te realiseren. En dus verval je weer in slaap.
Eén methode is erg beroemd geworden en die staat in het Nieuwe Testament en de esoterische Apokriefen beschreven. Echter, door alle vertalingen en verbouwingen van de oorspronkelijke teksten, zijn de bijbelse gelijkenissen, en hiermee dus de beschreven methode, nog nauwelijks te vatten voor de moderne mens. Hoe huidige religies omgaan met mensen is hiervan het harde bewijs.
Gurdjieff en Ouspensky stonden aan de wieg van een veel begrijpelijker Steen de Wijzen, de Vierde Weg: een praktische methode voor vooral de westerse werkende mens, die hem/haar zal kunnen doen transformeren van lood naar goud. Ook de Vedische filosofie biedt een steen der wijzen: de Bhagavad Gita, om maar een voorbeeld te noemen.
De Steen der Wijzen is de esoterische methode die bekend staat als het Magnum Opus ofwel het Grote Werk. Niet voor niks wordt dit transitieproces in verschillende spiritueel-filosofische methoden The Work genoemd: het Werk waaraan niet aan voorbij gegaan kan worden. Alle ware wijzen wíjzen ons die weg. En willen we een transitie realiseren in onze maatschappij? Dan zullen we moeten beginnen met deze transitie in onszélf, om vervolgens deze in onze omgeving te gaan realiseren.
