We hebben het er vaak over: onze aandacht richten. Focussen. Allereerst, wat is aandacht precies? Aandacht kunnen we zien als geleider, net als koper dat is voor elektrische stroom of glasvezel voor licht. Aandacht geleidt de kracht en potentie van Bewustzijn ergens naar.
Bewustzijn is echter alomvattend, omdat alles vanuit en in Bewustzijn wordt gemanifesteerd. Niets bestaat buiten Absoluut Bewustzijn. Althans, dit is het paradigma waar we op zelfkennis.nu van uitgaan.
Reflectief bewustzijn
Maar in onszelf ervaren we bewustzijn als datgene dat reflectief is en dat ons de wereld doet ervaren en beleven. Dit is ons individuele reflectieve bewustzijn dat ons elke keer weer ‘overkomt’ op het moment dat we ’s ochtends (in ons bedje) vanuit onze slaap wakker worden. We kunnen goed begrijpen dat we ’s nachts, tijdens onze diepe en droomloze slaapperiodes, geen reflectief bewustzijn ervaren. We beleven ons ‘zijn’ niet. Deze staat van geest is van grote betekenis te noemen: we verkeren in ons leven, als we bijvoorbeeld ouder dan 80 jaar worden, namelijk meer dan 120.000 uren in deze reflectief bewustzijn-loze staat van geest, waarin we dus geen bewustzijn ervaren. Dit is zó’n evidente maar tevens onbegrijpelijk situatie, dat er tot op heden nog geen mens op aarde was die kan verklaren wat diepe slaap werkelijk is, waar het voor ‘dient’ en wat het in essentie met ons doet. Hier kom ik later in een ander artikel op terug.
Dagelijks bewustzijn
We gaan nu dus uit van ons gewaarzijn gedurende de dag: ons dagelijks bewustzijn. Hierin hebben we dan aandacht voor situaties en dingen. Die aandacht richten we dus ergens op, wat wil zeggen dat we aan datgene ons bewustzijn schenken. Zodoende richten we ons licht van bewustzijn op iets. Aandacht is hierin geleider omdat we er ons zonder aandacht niet bewust van kunnen zijn. Dat iets waar we aandacht op richten, bevindt zich meestal buiten ons: een situatie, een object, of een interactie met een ander, enzovoort. Zo schenken we aandacht aan onze buitenwereld. Maar dit iets kan ook binnen ons liggen: een gedachte, een gevoel, of een visie, enzovoort. Dan gaat onze aandacht naar binnen en schenken we bewustzijn aan onze innerlijke wereld.
Aandacht richten is in feite te vergelijken met het richten van een spotlight: waar we de spot op richten, daarop komt licht van bewustzijn op te vallen. Daarom groeit datgene waar aandacht op gericht wordt, bewustzijn geeft kracht. Al het andere, waar op dat moment geen aandacht naar gaat, valt niet binnen het licht van bewustzijn, wat maakt dat we het niet (meer) gewaar zijn. Alleen waar we onze aandacht op richten, ervaren en beleven we. Waar we de aandacht niet op richten, verdwijnt uit onze ervaring en beleving. Dit is cruciaal om te beseffen!
Volledige aandacht aan iets schenken houdt in dat we niet allerlei dingen tegelijk kunnen belichten. In die zin is monotasking noodzakelijk. Gaan we multitasken, dat wil zeggen dat we meerdere dingen tegelijk doen, zoals even dit tussendoor, even dat erbij, muziek op de kop, smartphone checkend in de hand, enzovoort, dan is onze aandacht fragmentarisch, verdeeld en verstrooid. Alles krijgt zo eigenlijk maar weinig aandacht en dus weinig licht van bewustzijn. We zijn in wakende slaap. Zo raken we innerlijk warrig en niet-gefocust, en we functioneren daarom matig en onder ons potentiële niveau. Onze zintuigen worden hierdoor maar beperkt gebruikt. We hebben dan een ‘lawaaiige’ geest waarin van alles te pas en te onpas opkomt, en innerlijke stilte is ver te zoeken. Een mentaal zooitje, eigenlijk.
Aandacht verstrooid
Het is tegenwoordig trend om veel tegelijk te doen, wat verklaart dat veel mensen de weg naar innerlijke stilte en vrijheid volkomen kwijt zijn. Men is niet meer verankerd in zichzelf en men laat de aandacht door van alles en nog wat afleiden, alle kanten op, zonder daar werkelijk bewust voor te kiezen. Het hoofd is hierdoor warrig en onhelder en mede hierdoor is er een grote warrigheid en onhelderheid in de wereld ontstaan. Het is een wonder dat er nog zoveel dingen goed gaan. Verstrooide aandacht werkt identificaties in de hand, en het levert innerlijke stress, verveeldheid, on-interesse en ongevoeligheid op. Daarom ontmoeten we vandaag de dag helaas maar weinig compassie, empathie, inlevingsvermogen en gepaste toewijding. Uit identificatie voortkomende toewijding zien we echter genoeg, maar nu juist dit soort toewijding is ego-gericht, houdt het ego in stand, en werkt een onderlinge verdeeldheid in de hand; en natuurlijk ook innerlijke verdeeldheid op momenten dat deze identificaties even niet worden gebufferd.
Aandacht gevangen
Door vele identificaties en collectieve maatschappelijke trends is onze aandacht heel vaak gevangen. Dit is die sterk gefocuste aandacht die ons compleet in beslag neemt. Het kan zijn dat we de tijd geheel vergeten en ons niet meer gewaar zijn van onze omgeving en wat hierin plaatsvindt. We merken soms zelfs niet meer op dat we eigenlijk zouden moeten eten of slapen. We vergeten afspraken en het maakt dat we de boel de boel laten, zonder ons hiervan bewust te zijn.
Als onze aandacht gevangen is, zijn wij er eigenlijk niet meer. Onze zelfreflectie is weg en in feite worden we geleefd door hetgeen onze aandacht gevangen houdt. Zo raken we verslaafd aan een voortdurend gedrag of een bepaalde handeling. Goede voorbeelden hiervan zijn het non-stop gamen of het niet kunnen weerstaan van het mobieltje. Maar ook gewoon tv-kijken behoort er meestal toe. Het kan zelfs leiden tot een innerlijke ontregeling en een nerveus gevoel als de apparaten die we hiervoor gebruiken uitvallen.
Als we korte tijd onze aandacht door iets laten ‘vangen’ is er niet veel aan de hand. Het is namelijk vaak een gevolg van enthousiasme of gedrevenheid voor iets wat we waarderen. Dan kunnen we ook ‘pieken’ in hetgeen we doen. Maar juist hierdoor verbruikt het veel energie. Dan kan het zijn dat we, als we weer uit die gevangen aandacht geraken, we ons moe of leeg voelen. We hebben dan eigenlijk teveel subtiele energie verbruikt. En dit is niet gunstig voor onze innerlijke ontwikkeling en een werkelijk ontwaken. Als we blijven letten op alle identificaties die ons te grazen kunnen nemen, waardoor we onze aandacht zal worden gevangen, voorkomen we dat we zélf gevangen raken en blijven we in charge over onszelf. Onze handelingen worden hierdoor niet minder adequaat, in tegendeel, ze krijgen meer inhoud en kwaliteit, gedaan met de juiste hoeveelheid energieverbruik. En deze open aandacht heeft ook niks met ‘controle’ te maken, wat mensen soms denken.
Aandacht gericht
Kunnen we dan niet twee dingen tegelijk? Jawel, dat kunnen we. We kunnen dat leren. Maar alleen in zelfherinnering. Dan is het mogelijk om onze aandachtsbundel al handelend (al oefenend) beetje bij beetje te verbreden. Onze aandacht verbreedt zich dan waardoor er steeds meer binnen die aandacht valt, simpelweg omdat we ons bewustzijn beter geleiden. Zo valt ons licht van bewustzijn meer en meer op meerdere relevante dingen om ons heen. De aandachtsbundel is nog steeds éénpuntig, vanuit een waargenomen innerlijk, maar nu valt er veel meer binnen en zwabbert niet van hot naar her. En dan kunnen we meer handelingen tegelijk verrichten omdat ze binnen diezelfde aandachtsbundel vallen.
Dit volledig aandacht-richten – vanuit zelfherinnering – is een feestelijke aangelegenheid omdat het jezelf ervaren in een werkelijk bewust handelen een feestelijke aangelegenheid is. Dan staan al onze zintuigen geheel open. We zijn eigenlijk vanzelf gelukkig op momenten dat we volledige aandacht voor iets hebben. Dan zijn we werkelijk wakker! Werkelijke aandacht verbindt ons met de situatie en de handeling daarin. Werkelijke aandacht in zelfherinnering doet de scheiding tussen ‘mij’ en ‘het andere’ verdwijnen. Dit is essentiële identificatie: het is een één-worden van mijzelf met ‘wat is’. We ervaren dan onze werkelijke Essentie: Sat-Chit-Ananda – de Vedische benaming voor Bewust Wetend Gelukkig. We hebben dan een advaita-ervaring die ons kan doen beseffen dat non-dualiteit meer is dan alleen een paradigma.
Bron én rivier
Aandacht is de geleider van Bewustzijn. En dit Bewustzijn, door aandacht gericht en herkend, is de bron én het gemanifesteerde waargenomene ineen. Echter: ons individuele ego-bewustzijn claimt beide, vanuit in onbewustheid opkomende identificaties. In essentiële identificatie is er eenheid tussen mijzelf en het waargenomene. Bron en waargenomene zijn Een. De bron is de rivier.
Bewustzijn – onze bron – is altijd, dus ook gedurende onze slaap. Dat kan niet anders omdat het een, oneindig en ondeelbaar is. Het kan er niet niét-zijn. Als er één dagelijkse periode is waarin Bewustzijn in ons volledig werkzaam is (d.w.z. vrij en onbelemmerd) dan is het wel in onze diepe slaap. Hierover zoals gezegd later meer.
Stille aandachts-oefening
Deze stilteoefening heet ‘stil vallen’. Dit kan in enkele seconden plaatsvinden, waarna een á twee minuten puur stilte wordt ervaren, zonder meer, door onze aandacht volledig met de zintuigen te verbinden. Deze oefening heeft door de dag heen enorme invloed op onze mate van wakker zijn, als we besluiten deze oefening te doen tussen alle activiteiten in. Dus na afsluiting van de ene activiteit en vóór het aanvangen van de volgende. Zo wordt voorkomen dat de energie (Guna-hoedanigheid) van de ene activiteit wordt meegenomen in de volgende. We doen het dan mogelijk tientallen keren per dag.
Zit of sta ontspannen en voel de drukpunten (grond, stoel, kleding, lucht) op je lichaam. Voel het lichaam als totaal en de stromingen erin, de ademhaling, de bloedsomloop en de energetische sensatie van ‘leven’. Verblijf hier even in. Je bent zo in een ‘voelende waarneming van jezelf’.
Richt dan je aandacht op het zien. Kijk naar één punt en zie zonder je ogen te bewegen de gehele periferie. Een ‘brede’ blik dus, en zie slechts vormen en kleuren zonder betekenis. Verblijf hier even in zonder de voelende waarneming van je lichaam achter te laten.
Proef dan je smaak. Ruik de geuren om je heen.
Richt dan je aandacht op het luisteren, terwijl de voelende waarneming van jezelf, je lichaam, en het zien gehandhaafd blijven. Hoor niet alleen geluiden dichtbij, maar laat het luisteren zo ver mogelijk uitgaan. Hoor slechts klanken en hecht er geen betekenis aan.
Dit is neutraal zintuiglijk Waarnemen zonder méér. In deze volle waarneming middels de zintuigen is geen plaats voor gedachten of oordeel.
Je ervaart na enige tijd ook een onmetelijke stilte en ruimte achter de ‘bewegingen’ in lichaam en zintuiglijke waarneming. Die Stilte, achter alle beweging en geluid is er áltijd. Die Stilte is de ‘ruimte’ waarin alle beweging opkomt en ook weer in oplost.
Je ervaart in Nu de neutrale Waarnemer in een non-duale geestestoestand.
In deze oefening ‘integreert’ het innerlijke waarnemen met het uiterlijke waarnemen. Dit is ‘zijn in zelfherinnering’, waarin optimaal gebruik gemaakt wordt van het zelfreflectieve vermogen dat een mens ter beschikking staat.
Je zult ervaren dat bij aanvang de aandacht nog als een ‘zoeklicht’ tussen de verschillende zintuiglijk waargenomen zaken heen en weer ‘pendelt’ en dat het innerlijk gewaarzijn van het lichaam hierbij niet contant is of zelfs verdwijnt. Dit zal steeds constanter worden, naarmate deze oefening vaker wordt gedaan. Het is echt een óefening! Deze zal niet vanaf aanvang gelijk de volledige diepte en leegte brengen. Daarvoor is onze geest te verstrooid. Deze oefening zal langzaam maar zeker onze geest zuiveren door de rajas erin te verminderen en sattva te verhogen. Er zal dus gedisciplineerde ‘inspanning in ontspanning’ nodig zijn om deze oefening daadwerkelijk dagelijks vele malen te doen (elke keer als we ons deze herinneren en liefst voor elke nieuwe handeling/bezigheid) om zo’n volledig geïntegreerde stille aandacht te realiseren, wat de aanvang is van het realiseren van Zelfbewustzijn.
Cyber Shrimp | © 2024 
Michiel Koperdraat
Aandacht richten, het lijkt zo eenvoudig
We hebben het er vaak over: onze aandacht richten. Focussen.
Allereerst, wat is aandacht precies?
Aandacht kunnen we zien als geleider, net als koper dat is voor elektrische stroom of glasvezel voor licht. Aandacht geleidt de kracht en potentie van Bewustzijn ergens naar.
Bewustzijn is echter alomvattend, omdat alles vanuit en in Bewustzijn wordt gemanifesteerd. Niets bestaat buiten Absoluut Bewustzijn. Althans, dit is het paradigma waar we op zelfkennis.nu van uitgaan.
Reflectief bewustzijn
Maar in onszelf ervaren we bewustzijn als datgene dat reflectief is en dat ons de wereld doet ervaren en beleven.
Dit is ons individuele reflectieve bewustzijn dat ons elke keer weer ‘overkomt’ op het moment dat we ’s ochtends (in ons bedje) vanuit onze slaap wakker worden. We kunnen goed begrijpen dat we ’s nachts, tijdens onze diepe en droomloze slaapperiodes, geen reflectief bewustzijn ervaren. We beleven ons ‘zijn’ niet. Deze staat van geest is van grote betekenis te noemen: we verkeren in ons leven, als we bijvoorbeeld ouder dan 80 jaar worden, namelijk meer dan 120.000 uren in deze reflectief bewustzijn-loze staat van geest, waarin we dus geen bewustzijn ervaren. Dit is zó’n evidente maar tevens onbegrijpelijk situatie, dat er tot op heden nog geen mens op aarde was die kan verklaren wat diepe slaap werkelijk is, waar het voor ‘dient’ en wat het in essentie met ons doet. Hier kom ik later in een ander artikel op terug.
Dagelijks bewustzijn
We gaan nu dus uit van ons gewaarzijn gedurende de dag: ons dagelijks bewustzijn. Hierin hebben we dan aandacht voor situaties en dingen. Die aandacht richten we dus ergens op, wat wil zeggen dat we aan datgene ons bewustzijn schenken. Zodoende richten we ons licht van bewustzijn op iets. Aandacht is hierin geleider omdat we er ons zonder aandacht niet bewust van kunnen zijn.
Dat iets waar we aandacht op richten, bevindt zich meestal buiten ons: een situatie, een object, of een interactie met een ander, enzovoort. Zo schenken we aandacht aan onze buitenwereld.
Maar dit iets kan ook binnen ons liggen: een gedachte, een gevoel, of een visie, enzovoort. Dan gaat onze aandacht naar binnen en schenken we bewustzijn aan onze innerlijke wereld.
Volledige aandacht aan iets schenken houdt in dat we niet allerlei dingen tegelijk kunnen belichten. In die zin is monotasking noodzakelijk. Gaan we multitasken, dat wil zeggen dat we meerdere dingen tegelijk doen, zoals even dit tussendoor, even dat erbij, muziek op de kop, smartphone checkend in de hand, enzovoort, dan is onze aandacht fragmentarisch, verdeeld en verstrooid. Alles krijgt zo eigenlijk maar weinig aandacht en dus weinig licht van bewustzijn. We zijn in wakende slaap. Zo raken we innerlijk warrig en niet-gefocust, en we functioneren daarom matig en onder ons potentiële niveau. Onze zintuigen worden hierdoor maar beperkt gebruikt. We hebben dan een ‘lawaaiige’ geest waarin van alles te pas en te onpas opkomt, en innerlijke stilte is ver te zoeken. Een mentaal zooitje, eigenlijk.
Aandacht verstrooid
Het is tegenwoordig trend om veel tegelijk te doen, wat verklaart dat veel mensen de weg naar innerlijke stilte en vrijheid volkomen kwijt zijn. Men is niet meer verankerd in zichzelf en men laat de aandacht door van alles en nog wat afleiden, alle kanten op, zonder daar werkelijk bewust voor te kiezen. Het hoofd is hierdoor warrig en onhelder en mede hierdoor is er een grote warrigheid en onhelderheid in de wereld ontstaan. Het is een wonder dat er nog zoveel dingen goed gaan.
Verstrooide aandacht werkt identificaties in de hand, en het levert innerlijke stress, verveeldheid, on-interesse en ongevoeligheid op. Daarom ontmoeten we vandaag de dag helaas maar weinig compassie, empathie, inlevingsvermogen en gepaste toewijding. Uit identificatie voortkomende toewijding zien we echter genoeg, maar nu juist dit soort toewijding is ego-gericht, houdt het ego in stand, en werkt een onderlinge verdeeldheid in de hand; en natuurlijk ook innerlijke verdeeldheid op momenten dat deze identificaties even niet worden gebufferd.
Aandacht gevangen
Als onze aandacht gevangen is, zijn wij er eigenlijk niet meer. Onze zelfreflectie is weg en in feite worden we geleefd door hetgeen onze aandacht gevangen houdt. Zo raken we verslaafd aan een voortdurend gedrag of een bepaalde handeling. Goede voorbeelden hiervan zijn het non-stop gamen of het niet kunnen weerstaan van het mobieltje. Maar ook gewoon tv-kijken behoort er meestal toe. Het kan zelfs leiden tot een innerlijke ontregeling en een nerveus gevoel als de apparaten die we hiervoor gebruiken uitvallen.
Als we korte tijd onze aandacht door iets laten ‘vangen’ is er niet veel aan de hand. Het is namelijk vaak een gevolg van enthousiasme of gedrevenheid voor iets wat we waarderen. Dan kunnen we ook ‘pieken’ in hetgeen we doen. Maar juist hierdoor verbruikt het veel energie. Dan kan het zijn dat we, als we weer uit die gevangen aandacht geraken, we ons moe of leeg voelen. We hebben dan eigenlijk teveel subtiele energie verbruikt. En dit is niet gunstig voor onze innerlijke ontwikkeling en een werkelijk ontwaken.
Als we blijven letten op alle identificaties die ons te grazen kunnen nemen, waardoor we onze aandacht zal worden gevangen, voorkomen we dat we zélf gevangen raken en blijven we in charge over onszelf. Onze handelingen worden hierdoor niet minder adequaat, in tegendeel, ze krijgen meer inhoud en kwaliteit, gedaan met de juiste hoeveelheid energieverbruik. En deze open aandacht heeft ook niks met ‘controle’ te maken, wat mensen soms denken.
Aandacht gericht
Kunnen we dan niet twee dingen tegelijk?
Jawel, dat kunnen we. We kunnen dat leren. Maar alleen in zelfherinnering. Dan is het mogelijk om onze aandachtsbundel al handelend (al oefenend) beetje bij beetje te verbreden. Onze aandacht verbreedt zich dan waardoor er steeds meer binnen die aandacht valt, simpelweg omdat we ons bewustzijn beter geleiden. Zo valt ons licht van bewustzijn meer en meer op meerdere relevante dingen om ons heen. De aandachtsbundel is nog steeds éénpuntig, vanuit een waargenomen innerlijk, maar nu valt er veel meer binnen en zwabbert niet van hot naar her. En dan kunnen we meer handelingen tegelijk verrichten omdat ze binnen diezelfde aandachtsbundel vallen.
Dit volledig aandacht-richten – vanuit zelfherinnering – is een feestelijke aangelegenheid omdat het jezelf ervaren in een werkelijk bewust handelen een feestelijke aangelegenheid is. Dan staan al onze zintuigen geheel open. We zijn eigenlijk vanzelf gelukkig op momenten dat we volledige aandacht voor iets hebben. Dan zijn we werkelijk wakker! Werkelijke aandacht verbindt ons met de situatie en de handeling daarin. Werkelijke aandacht in zelfherinnering doet de scheiding tussen ‘mij’ en ‘het andere’ verdwijnen. Dit is essentiële identificatie: het is een één-worden van mijzelf met ‘wat is’. We ervaren dan onze werkelijke Essentie: Sat-Chit-Ananda – de Vedische benaming voor Bewust Wetend Gelukkig.
We hebben dan een advaita-ervaring die ons kan doen beseffen dat non-dualiteit meer is dan alleen een paradigma.
Bron én rivier
Aandacht is de geleider van Bewustzijn. En dit Bewustzijn, door aandacht gericht en herkend, is de bron én het gemanifesteerde waargenomene ineen. Echter: ons individuele ego-bewustzijn claimt beide, vanuit in onbewustheid opkomende identificaties. In essentiële identificatie is er eenheid tussen mijzelf en het waargenomene. Bron en waargenomene zijn Een. De bron is de rivier.
Bewustzijn – onze bron – is altijd, dus ook gedurende onze slaap. Dat kan niet anders omdat het een, oneindig en ondeelbaar is. Het kan er niet niét-zijn. Als er één dagelijkse periode is waarin Bewustzijn in ons volledig werkzaam is (d.w.z. vrij en onbelemmerd) dan is het wel in onze diepe slaap. Hierover zoals gezegd later meer.
Stille aandachts-oefening
Deze stilteoefening heet ‘stil vallen’. Dit kan in enkele seconden plaatsvinden, waarna een á twee minuten puur stilte wordt ervaren, zonder meer, door onze aandacht volledig met de zintuigen te verbinden. Deze oefening heeft door de dag heen enorme invloed op onze mate van wakker zijn, als we besluiten deze oefening te doen tussen alle activiteiten in. Dus na afsluiting van de ene activiteit en vóór het aanvangen van de volgende. Zo wordt voorkomen dat de energie (Guna-hoedanigheid) van de ene activiteit wordt meegenomen in de volgende. We doen het dan mogelijk tientallen keren per dag.
In deze oefening ‘integreert’ het innerlijke waarnemen met het uiterlijke waarnemen. Dit is ‘zijn in zelfherinnering’, waarin optimaal gebruik gemaakt wordt van het zelfreflectieve vermogen dat een mens ter beschikking staat.
Je zult ervaren dat bij aanvang de aandacht nog als een ‘zoeklicht’ tussen de verschillende zintuiglijk waargenomen zaken heen en weer ‘pendelt’ en dat het innerlijk gewaarzijn van het lichaam hierbij niet contant is of zelfs verdwijnt. Dit zal steeds constanter worden, naarmate deze oefening vaker wordt gedaan. Het is echt een óefening! Deze zal niet vanaf aanvang gelijk de volledige diepte en leegte brengen. Daarvoor is onze geest te verstrooid. Deze oefening zal langzaam maar zeker onze geest zuiveren door de rajas erin te verminderen en sattva te verhogen. Er zal dus gedisciplineerde ‘inspanning in ontspanning’ nodig zijn om deze oefening daadwerkelijk dagelijks vele malen te doen (elke keer als we ons deze herinneren en liefst voor elke nieuwe handeling/bezigheid) om zo’n volledig geïntegreerde stille aandacht te realiseren, wat de aanvang is van het realiseren van Zelfbewustzijn.
© Michiel Koperdraat